Streszczenie projektu

Liczni polscy myśliciele żyjący w XX wieku wciąż pozostają zapomniani lub są pomijani w prowadzonych aktualnie filozoficznych, teologicznych i historycznych badaniach naukowych. Może się to wiązać z suponowaniem niewielkiego znaczenia ich dorobku. Tymczasem niektórzy z nich nie tylko wnieśli istotny wkład w rozwój uprawianych przez siebie dyscyplin, ale byli w swoim czasie postaciami poważanymi i cenionymi, również w wymiarze międzynarodowym. Taki los spotkał ks. Augustyna Jakubisiaka (1884–1945), wybitnego i nietuzinkowego polskiego filozofa i teologa, związanego m.in. z Polskim Towarzystwem Historyczno-Literackim i Biblioteką Polską w Paryżu oraz paryskimi uczelniami: Instytutem Katolickim, Kolegium Francuskim i Sorboną, gdzie wykładał. Zdobył on duże uznanie dzięki: krytyce ówczesnych systemów myślowych, zwłaszcza ideologii totalitarnych (faszyzmu i komunizmu), filozofii (neo)kantowskiej, szkoły lwowsko-warszawskiej, a także (neo)tomizmu; sformułowaniu autorskiej koncepcji ontologicznego indywidualizmu i konkretyzmu opartego na realizmie; propozycji własnej etyki osadzonej na uniwersalistycznych wartościach chrześcijańskich.

Głównym celem naukowym projektu jest wieloaspektowa analiza i kontekstowa synteza myśli Jakubisiaka zawartej w jego opublikowanych i nieopublikowanych dziełach, a także zwrócenie uwagi na unikalność jego myśli filozoficznej, która nigdy nie doczekała się kompleksowej krytyki i opracowania. Powstała dzięki temu monografia naukowa wypełni – przynajmniej częściowo – znaczącą lukę w dotychczasowych badaniach nad polską myślą filozoficzno-teologiczno-społeczną pierwszej połowy XX wieku. Projekt zakłada również realizację celów szczegółowych, z których najistotniejszym jest opracowanie i edycja najważniejszych niepublikowanych dotąd dzieł Augustyna Jakubisiaka poświęconych badaniom nad myślą Augusta Cieszkowskiego i Józefa Hoene-Wrońskiego.

Kluczowa część badań będzie wymagać zastosowania następujących metod: krytycznej analizy źródeł, ich hermeneutycznej syntezy opartej na rozumieniu tekstu, a także rekonstrukcji argumentacji oraz porównania poglądów polskiego uczonego z poglądami jego dyskutantów i adwersarzy. Interdyscyplinarność i wszechstronność zarówno tematyki, jak i metod, pozwoli dogłębnie i rzetelnie zbadać myśl Jakubisiaka i jej konotacje, osadzić ją we właściwych jej kontekstach teoretycznych, społeczno-politycznych i historycznych, a także odczytać zawarte w niej ukryte i być może wciąć aktualne sensy, znaczenia i wpływy. Ponadto innowacyjność i szeroką popularyzację wyników badań zapewni zastosowanie nowatorskich narzędzi, takich jak nowoczesne bazy danych i profesjonalna strona internetowa.

Projekt opiera się na badaniach wstępnych przeprowadzonych w archiwum Biblioteki Polskiej w Paryżu, gdzie znajduje się znakomita większość materiału źródłowego. Obejmuje on kilkadziesiąt akcesji zawierających m.in. rękopisy, maszynopisy, korespondencję, notatki i fotografie. Wyniki badań opartych głównie na dotychczas nieeksploatowanych źródłach: po pierwsze – przyczynią się do przywrócenia Jakubisiakowi właściwego miejsca w międzynarodowym panteonie polskich myślicieli o światowym znaczeniu; po drugie – staną się uzupełnieniem białych plam w dotychczasowym stanie wiedzy historiograficznej; po trzecie – wskażą kierunki dla dalszych badań nad dziełem i osobą Jakubisiaka, jak również nad spuścizną intelektualną polskiej inteligencji w Paryżu związaną z tamtejszym Towarzystwem Historyczno-Literackim.